Wierzytelność – co to jest?

Wierzytelność kojarzy się przede wszystkim z długami, pożyczkami, kredytami i innymi zobowiązaniami finansowymi. Co pojęcie te oznacza w rzeczywistości? Sprawdź!

Co to jest wierzytelność?

Wierzytelność to nic innego jak uprawnienie wierzyciela do żądania spełnienia określonych świadczeń przez dłużnika. Jest to prawo majątkowe, z którego wynikają roszczenia wierzyciela do otrzymania świadczenia od dłużnika. Wszelkie regulacje i definicje z tym związane widnieją w Kodeksie cywilnym – w art. 353 Trzeciej Księgi o tytule Zobowiązania.

By móc sobie to jak najlepiej wyobrazić, warto podać przykład z życia wzięty. Jan Nowak pożyczył od Adama Kowalskiego 5 000 zł, których nie oddał w wyznaczonym terminie. W tej sytuacji Jan Nowak staje się dłużnikiem (ma długi), natomiast Adam Kowalski – wierzycielem (ma on wierzytelność wobec Jana). Między tymi dwoma osobami występuje zobowiązanie.

Kiedy powstaje wierzytelność?

Wierzytelność ma miejsce wtedy, gdy obie strony zawrą pomiędzy sobą umowę – ustną lub pisemną – na otrzymanie określonych dóbr. Umowa musi zostać zawarta pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, co ma miejsce np. podczas wnioskowania o kredyt w banku, podpisując stosowny dokument.

Wierzycielem może więc być bank, pożyczkodawca lub osoba prywatna udzielająca finansowania, operator komórkowy lub internetowy, z którym zawarłeś umowę na abonament czy firma wykonująca usługi, za które musisz odpowiednio zapłacić. Dłużnikiem zaś osoba, która ma do oddania dług lub musi uregulować należność.

Rodzaje wierzytelności

Wierzytelności mogą dotyczyć różnych okoliczności i zdarzeń. Możemy więc wyróżnić kilka rodzajów, do których należą:

• wierzytelność bankowa – dotyczy działalności banków, a dokładniej produktów oferowanych przez nie klientom, czyli np. udzielania pożyczek i kredytów, debetów czy kont bankowych. Bank jest tutaj wierzycielem, a klient dłużnikiem, który ma do spłacenia należne zobowiązania.
  
• wierzytelność ubezpieczeniowa – dotyczy umów zawartych między towarzystwem ubezpieczeniowym a klientem. Przedmiotem jest wówczas polisa ubezpieczeniowa, wierzycielem ubezpieczyciel, a dłużnikiem osoba ubezpieczona lub sprawca, który wyrządził szkodę.
  
• wierzytelność wymagalna – to wszelkie zobowiązania, których termin spłaty już minął, a one nadal nie zostały uregulowane.
  
• wierzytelność niewymagalna – związana jest z długami, które powstały, ale dłużnik ma jeszcze czas, by je spłacić, gdyż termin zapłaty nie został jeszcze przekroczony, np. termin spłaty pożyczki następuje za tydzień.
  
• wierzytelność pieniężna – przedmiotem długu są pieniądze, które dłużnik musi oddać.
  
• wierzytelność niepieniężna – przedmiotem długu są inne przedmioty lub dobra materialne bądź niematerialne, które dłużnik jest zobowiązany zwrócić wierzycielowi.
  
• wierzytelność zabezpieczona – dług jest zabezpieczony np. na podstawie hipoteki, pojazdu, zastawu, gwarancji, weksla czy poręczenia. W razie, gdy dłużnik nie spłaci zobowiązania, dług lub jego część może zostać pokryta z umownych zabezpieczeń.
  
• wierzytelność niezabezpieczona – dotyczy wierzytelności, które nie są w żaden sposób zabezpieczone zastawem czy hipoteką, co oznacza, że w przypadku niespłacenia należności przez dłużnika, wierzyciel nie ma możliwości zajęcia zabezpieczeń.

Niespłacone długi – jakie kroki może podjąć wierzyciel?

W sytuacji, gdy dłużnik nie spłacił swoich zobowiązań, wierzyciel może rozpocząć starania o odzyskanie należności. Pierwszym krokiem jest wystawienie dłużnikowi wezwania do zapłaty. Jest to powszechnie stosowana metoda przez banki czy firmy pożyczkowe i pozabankowe. Warto dodać, że różnego rodzaju wezwania do zapłaty i monity mogą być płatne – koszty związane z ich wystawieniem i wysłaniem spoczywają na dłużniku. Jeśli ta metoda okaże się bezskuteczna a dłużnik zignoruje wezwanie, wierzyciel może skorzystać z pomocy firm windykacyjnych. Usługi windykacyjne mają na celu wyegzekwowanie zapłaty i nagminne przypominanie o długu za pomocą wysyłania listów, SMS-ów czy wiadomości e-mail. W przypadku, gdy tego rodzaju działania również nie pomogą, wierzyciel może skierować sprawę na drogę sądową. Wówczas sąd zapozna się ze sprawą i wyda orzeczenie o nakazie zapłaty, dzięki czemu wierzyciel może wnioskować o nadanie klauzuli wykonalności. Na tym etapie do gry wkracza komornik i rozpoczyna się postępowanie egzekucyjne.

Wierzytelność a dług – czy to jest to samo?

Te dwa pojęcia często są ze sobą mylone, a oznaczają zupełnie co innego. Dług jest bowiem przeciwieństwem słowa wierzytelność. Dług ciąży na dłużniku, przez co powstaje wierzytelność w stosunku do pożyczkodawcy. Dług jest zobowiązaniem leżącym po stronie dłużnika, który ma obowiązek go uregulować. Wierzytelność zaś jest prawem wierzyciela do świadczenia, które musi zostać spłacone przez dłużnika.

Wierzytelność a należność – różnice

Czy wierzytelność a należność to pojęcia zamienne? Nie, choć mają ze sobą cechy wspólne. Wierzytelność jest bowiem uprawnieniniem do żądania przez wierzyciela zarówno świadczeń pieniężnych jak i niepieniężnych od dłużnika. Należność dotyczy zaś tylko świadczeń pieniężnych. Jest to bowiem kwota, którą należy zapłacić w określonym terminie widniejącym na umowie – dotyczy np. pożyczki bankowej lub pozabankowej.

Wierzytelność a roszczenie – wyjaśnienie

Kolejnym pojęciem, które warto wyjaśnić, jest roszczenie. To uprawnienie do żądania zachowania się w odpowiedni sposób przez wskazaną osobę. Osoba wydająca roszczenie jest wierzycielem, natomiast osoba, która musi je wypełnić to dłużnik. Zatem wierzytelność i roszczenie jest tym samym, ale z tą różnicą, że wierzytelnością określa się prawa wierzyciela a roszczeniem obowiązki dłużnika.

Czy wierzytelność może się przedawnić?

Każda wierzytelność jest prawem majątkowym, która – według przepisów art. 117 Kodeksu cywilnego – może ulec przedawnieniu. Kluczową rolę odgrywa tutaj czas, który w przypadku przedawnień wierzytelności wynosi 10 lat. Jest on jednak krótszy w przypadku świadczeń związanych z działalnością gospodarczą oraz świadczeń okresowych, w przypadku których wynosi on 3 lata. Po upływie tego okresu dłużnik może uchylić się od obowiązku spłaty należności, jednak podczas jego trwania nie może nastąpić żadne upomnienie ze strony wierzyciela ani sprawa nie może zostać skierowana do komornika, firmy windykacyjnej czy do sądu.